Technology Khabar २१ कार्तिक २०७५, बुधबार
काठमाडौं ।
काठमाडौँ । पछिल्ला दिनहरुमा बैंक तथा वित्तिय संस्थाहरुले इन्टरनेट तथा मोबाइल बैंकिंग सेवा दिँदै आएका छन् । अधिकांश मानिसहरु बैंक तथा वित्तिय संस्थामा लाग्ने लामो लाइनबाट मुक्ति पाउन इन्टरनेट तथा मोबाइल बैंकिंग सेवा प्रयोग गर्ने गर्दछन् । नेपालमा पनि इन्टरनेट तथा मोबाइल बैंकिंग सेवा प्रयोग गर्नेको संख्या बढिरहेको छ ।
इन्टरनेट वा नेट बैंकिंगको प्रयोग गर्दा अधिकांश मानिसहरुले हेलचेक्राईँ गर्ने गर्दछन् । जसले गर्दा प्रयोगकर्ताहरुको आफ्नो गोप्य जानकारी अरुले चोर्ने वा हात पार्ने संभावना रहन्छ । यदि तपाईँ पनि नेट बैंकिंग प्रयोग गर्नुहुन्छ भने सबैभन्दा पहिले आफ्नो अनलाइनको पासवर्ड नियमितरुपमा परिवर्तन गरिरहनुहोस् । त्यसैगरि आफ्नो पासवर्ड अरुलाई नदिनुहोस र पासवर्डलाई अनलाइन सेभ गर्नुको साटो अफलाइनमा सुरक्षित गर्नुहोस् ।
हामी तपाईँलाई पछिल्लो दिनमा बढिरहेको इन्टरनेट बैंकिंगमा सुरक्षित कारोबार गर्ने केहि टिप्सहरु यस्ता छन-
१ नेट बैंकिंग प्रयोग गर्दा सार्वजनिक कम्प्यूटर जस्तै- इन्टरनेट क्याफे/ साइबर क्याफेमा प्रयोग नगर्नुस् । यदि गर्नै पर्ने भएमा कम्प्यूटरबाट क्याचे र ब्राउजिंग हिस्ट्री वा टेम्पोररी फाइललाई डिलीट गर्न नभुल्नुस् । इसका साथै लगइनको समयमा कुनैपनि ब्राउजरमा रिमेम्बर आईडी पासवर्डमा क्लिक नगर्नुस् । कुनैपनि साइटमा पासवर्ड केबल अनस्क्रीन कीबोर्डबाट मात्रै राख्नुहोस् यसले गर्दा पासवर्ड चोरी हुने संभावना कम हुन्छ ।
२ बैंकले कहिले तपाईँको एटीएम पिन, जन्ममिति जस्ता गोप्य र निजी जानकारीको बारेमा फोन वा अन्य ईमेलको माध्यमबाट कहिले पनि जानकारी माग गर्दैन् । यस बारेमा बैंकहरुले एसएमएसमार्फत निरन्तर अलर्ट पठाईरहेका हुन्छन् । त्यसकारण यदि तपाईँलाई बैंकको माध्यमबाट यस्तो कुनै फोन वा ईमेल प्राप्त भएमा कहिलेपनि आफ्नो व्यक्तिगत जानकारी नदिनुहोस् ।
३ आफ्नो लगइन आइडी र पासवर्डको प्रयोग बैंकको आधिकारिक लगइन पेजमा मात्र गर्नुहोस् । यो एउटा सुरक्षित वेबसाइट हुनुपर्दछ । नेट बैंकिंगसँग जोडिएका वेबसाइटहरुको यूआरएलको शुरुवातमा सँगै एचटिटिपीएस (https://) लेखिएको हुन्छ । जसले सो वेबसाइट सुरक्षित भएको संकेत विश्वभर दिने गर्दछ ।
४ जून कम्प्यूटरबाट इन्टरनेट बैंकिंग गर्नुहुन्छ । त्यसमा सँधै लाइसेन्स भएको एन्टी भाइरस सफ्टवेयरको प्रयोग गर्नुहोस् । यस्तो नहुँदा भाइरसले तपाईँको कम्प्यूटरको सिस्टममा भएको महत्वपूर्ण जानकारीहरु वा वेबडाटा चोर्न सक्दछ ।
५ इन्टरनेट बैंकिंगको सुरक्षित प्रयोगका लागि ब्राउजर एड्रेसमा गएर बैंकको यूआरएल टाइन गर्ने बानी बसाल्नुस् । कहिलेपनि इमेलमा पठाएको लिंकमा क्लिक गरेर नेट बैंकिंग कारोबार नगर्नुस् । यदि तपाईँले कुनै नक्कली वेबसाइटमा गएर लगइन गरेर जानकारी दिनुभयो भने फ्रण्ड गर्ने वा ह्याकरले तपाईँको बैंक एकाउन्टबाट रकम चोर्ने संभावना हुन्छ ।
६ धेरै जसो मानिसहरुले किनमेल गर्दा पटक पटक कार्ड नम्बर हाल्ने समस्याबाट बच्नको लागि आफ्नो डेबिट वा क्रेडिट कार्ड नम्बर, एक्सपायरी डेटा र सिभीभी CVV डेटा जस्ता जानकारीहरु ईकमर्श वेबसाइटमा सेभ गर्ने गर्दछन् । तर यस्तो गर्नु गलत हो । यदि सो वेबसाइट ह्याक भयो वा सो बाट तपाईँको डेटा चोरी भयो भने समस्या हुन्छ । जसले गर्दा तपाईँको डेटाबाट अनधिकृत किनमेल गर्न वा रकम चोर्न सक्दछन् ।
७ नियमितरुपमा नेट बैंकिंग र अनलाइन किनमेल गर्ने गर्नुभएको छ भने तपाईँले पासवर्ड परिवर्तन गरिरहनुका साथै कुनै संकास्पद गतिबिधि भएको अनुमान भएमा तत्काल बैंकसँग सम्पर्क गरेर आफ्नो जानकारीहरु वा क्रेडिट/डेबिट कार्डहरुको भुक्तानी रोक्न सक्नुहुन्छ ।
प्रकाशित: २१ कार्तिक २०७५, बुधबार
