१८ वर्षको प्रयासपछि एआईको सहयोगमा एक जोडीले बच्चा जन्माउँदै, आईभीएफको दुनियाँमा नयाँ चिकित्सा क्रान्ति

काठमाडौं ।

अमेरिकाको कोलम्बिया युनिभर्सिटी फर्टिलिटी सेन्टरमा चिकित्सा विज्ञानले नयाँ उदाहरण स्थापित गरेको छ। १८ वर्षदेखि बच्चाको लागि संघर्ष गरिरहेका एक जोडीले पहिलो पटक आमाबाबु बन्ने आशा गर्न सकेका छन् र यो सबै एआई अर्थात् आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्सको कारण सम्भव भएको हो।

यो उपलब्धि ती सबै परिवारहरूको लागि आशाको किरण हो जसले अहिलेसम्म आईभीएफ-इन भिट्रो फर्टिलाइजेसन (IVF) मा बारम्बार असफलताको सामना गर्नु परेको छ।

सीएनएनको रिपोर्टअनुसार, पुरुष बाँझोपन (azoospermia) को कारणले गर्दा यो जोडीले लामो समयसम्म बच्चाका लागि कुर्नुपरेको थियो, जुन अवस्था जहाँ शुक्रकीट व्यावहारिक रूपमा उपस्थित हुँदैन। पछिल्ला १८ वर्षमा, उनीहरूले धेरै देशहरूमा यात्रा, चिकित्सा खर्च र भावनात्मक रूपमा थकाउने आईभीएफ चक्रहरू प्रयास गरे, तर हरेक पटक परिणाम शून्य थियो। डाक्टरहरूले अन्तिम विकल्पको रूपमा पीडादायी शल्यक्रिया वा दाताको शुक्रकीटको सुझाव दिए, तर दम्पती जैविक बच्चा चाहन्थे।

रिपोर्टकाअनुसार आईभीएफ प्रक्रियामा महिलाको अण्डा निकालेर प्रयोगशालामा शुक्रकीटसँग मिलाएर भ्रूण सिर्जना गरिन्छ, जुन त्यसपछि गर्भाशयमा प्रत्यारोपण गरिन्छ।

अब एआईमा आधारित स्टार (स्पर्म ट्र्याकिङ एण्ड रिकभरी) प्रविधिले सम्पूर्ण परिदृश्य परिवर्तन गरेको छ। यो प्रणालीले उच्च रिजोलुसनका साथ लाखौं सूक्ष्म तस्बिरहरू स्क्यान गर्दछ र सबैभन्दा अपरिपक्व, चलिरहेको र लुकेका शुक्रकीटहरू पनि पत्ता लगाउन माहिर छ। यस अवस्थामा, स्टारले लगभग ८० लाख तस्बिरहरू स्क्यान गर्यो र तीन स्वस्थ शुक्राणुहरू फेला पार्यो, जुन त्यसपछि सफल आईभीएफको लागि महिलाको अण्डमा इन्जेक्ट गरिएको थियो र महिला पहिलो पटक गर्भवती हुन सफल भइन्।

प्रजनन केन्द्रका अनुसन्धानकर्ताहरूले वीर्य नमूनाको विश्लेषण एआई प्रणालीबाट गरे। तीनओटा लुकेका शुक्रकीटहरू फेला पारिए, बरामद गरियो र आईभीएफ मार्फत श्रीमतीको अण्डालाई निषेचन गर्न प्रयोग गरियो, र उनी स्टार विधिद्वारा सक्षम पहिलो सफल गर्भावस्था बनिन्।

बच्चा डिसेम्बरमा जन्मिने रिपोर्टमा उल्लेख छ।

कोलम्बिया विश्वविद्यालय फर्टिलिटी सेन्टरका निर्देशक डा. जेभ विलियम्स र उनका सहकर्मीहरूले एजुस्पर्मिया भएका व्यक्तिहरूको वीर्य नमूनाहरूमा शुक्राणु पत्ता लगाउन र पुन: प्राप्ति गर्न मद्दत गर्न स्टार विधि विकास गर्न पाँच वर्ष बिताएका थिए। प्रणालीको नतिजाबाट उनीहरू छक्क परे।

“एक बिरामीले नमूना प्रदान गरे, र उच्च कुशल प्राविधिकहरूले त्यसमा शुक्राणु खोज्ने प्रयास गर्न त्यो नमूनामा दुई दिनसम्म खोजी गरे तर उनीहरूले कुनै पनि फेला पारेनन्। हामीले यसलाई एआईमा आधारित स्टार प्रणालीमा ल्यायौं। एक घण्टामा, यसले ४४ शुक्राणु फेला पार्यो। त्यसैबेला, हामीले महसुस गर्यौं, ‘वाह, यो वास्तवमै खेल-परिवर्तनकर्ता हो। यसले बिरामीहरूको लागि यति ठूलो भिन्नता ल्याउनेछ,'” अनुसन्धान टोलीको नेतृत्व गर्ने विलियम्सले भने।

जब वीर्यको नमूनालाई माइक्रोस्कोपमुनि विशेष रूपमा डिजाइन गरिएको चिपमा राखिन्छ, स्टार प्रणाली-जसको अर्थ (स्पर्म ट्र्याकिङ एण्ड रिकभरी) हो – नमूना स्क्यान गर्न उच्च-गति क्यामरा र उच्च-शक्तियुक्त इमेजिङ प्रविधि मार्फत माइक्रोस्कोपमा जडान हुन्छ, जसले एक घण्टा भित्र ८० लाख भन्दा बढी इमेजहरू लिन्छ र शुक्राणु कोषको रूपमा पहिचान गर्न प्रशिक्षित गरिएको आधारमा पत्ता लगाउँछ।

प्रणालीले तुरुन्तै त्यो शुक्राणु कोषलाई ‘माध्यम’को सानो थोपामा अलग गर्छ, जसले भ्रूणविज्ञानीहरूलाई कोषहरू पुन: प्राप्त गर्न अनुमति दिन्छ जुन उनीहरूले आफ्नै आँखाले कहिल्यै फेला पार्न वा पहिचान गर्न सकेनन्।

एआईले के परिवर्तन ल्यायो?

एआईको साथ, पुरुष बाँझोपनको जटिल अवस्थामा पनि शल्यक्रियाको आवश्यकता उल्लेखनीय रूपमा कम हुने भएको छ, र जैविक अभिभावकत्वको सपना अधिक सटीकता र कम लागतमा पूरा गर्न सकिने रिपोर्टमा उल्लेख छ। स्टार जस्तो प्रणालीको मद्दतले, शुक्राणु पत्ता लगाउने छ र छनोटको लागत लगभग ३००० अमेरिकी डलर हुने अपेक्षा गरिएको छ, जुन परम्परागत आईभीएफको लागत भन्दा धेरै कम छ जसको लागत ३०,००० अमेरिकी डलरसम्म हुन्छ।

हाल, यो स्टार प्रविधि कोलम्बिया विश्वविद्यालय प्रजनन केन्द्रमा मात्र उपलब्ध छ, विलियम्स र उनका सहकर्मीहरू आफ्नो काम प्रकाशित गर्न र अन्य प्रजनन केन्द्रहरूसँग साझा गर्न चाहन्छन्। यसको सफलता देखेर, विश्वभरका धेरै प्रजनन क्लिनिकहरूले यसलाई अपनाउने तयारी गरिरहेका छन्।

“बाँझोपन एक तरिकाले ‘युनिक’ छ किनकि यो मानव अनुभवको यति पुरानो भाग हो। यो शाब्दिक रूपमा बाइबलीय छ। यो त्यस्तो चीज हो जससँग हामीले सम्पूर्ण मानव इतिहासमा संघर्ष गर्नुपरेको छ,” उनले भने, “यो सोच्नु अचम्मको कुरा हो कि हामीसँग हाल भएका सबैभन्दा उन्नत प्रविधिहरू यो साँच्चै पुरानो समस्या समाधान गर्न प्रयोग गरिँदैछ।”

यस्तै, विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि यस्ता एआईमा आधारित प्रणालीहरू यस दिशामा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउन तयार छन्।