अब मेटाको यो नयाँ एआई मोडलले हाम्रो मस्तिष्कका विचारहरुलाई शब्द र वाक्यहरुमा सजिलै टाइप गरिदिने

काठमाडौं ।

मेटाका वैज्ञानिकहरूले कृत्रिम बुद्धिमता (एआई) र गैर-आक्रामक मस्तिष्क स्क्यानको प्रयोग गरेर विचारहरू कसरी टाइप गरिएका वाक्यहरूमा अनुवाद हुन्छन् भन्ने पत्ता लगाएका छन्। यो जानकारी हालै प्रकाशित दुई नयाँ अध्ययनहरूले देखाएका छन्।

पहिलो अध्ययनमा, वैज्ञानिकहरूले एआई मोडेल विकास गरे, जसले मस्तिष्क संकेतहरूलाई डिकोड गरी स्वयंसेवकहरूले टाइप गरेका वाक्यहरू पुन: उत्पन्न गर्न सक्यो।

दोस्रो अध्ययनमा, सोही अनुसन्धानकर्ताहरूले एआईको प्रयोग गरी मस्तिष्कले वास्तवमा भाषा कसरी उत्पादन गर्छ भन्ने नक्शा बनाए, जसले विचारहरूलाई टाइप गरिएका वाक्यहरूमा रूपान्तरण गर्न मद्दत गर्यो।

वैज्ञानिकहरूका अनुसार, यी अनुसन्धान निष्कर्षहरूले भविष्यमा मस्तिष्क- कम्प्युटर इन्टरफेसको विकासलाई समर्थन गर्न सक्ने सम्भावना छ, जसले मस्तिष्क घाउ वा चोट भएका मानिसहरूलाई संवाद गर्न सहयोग गर्न सक्छ।

“यो डिकोडिङतर्फ ठूलो अग्रसरता हो, विशेष गरी गैर-आक्रामक प्रविधिबाट,” युनिभर्सिटी अफ टेक्सास एट अस्टिनका कम्प्युटेशनल न्यूरोसाइन्स वैज्ञानिक अलेक्जेन्डर हठले भने। उनी यस अनुसन्धानमा संलग्न छैनन्।

त्यस्तै प्रविधि प्रयोग गर्ने मस्तिष्क- कम्प्युटर इन्टरफेसहरू पहिले नै संवाद गर्न असमर्थ मानिसहरूको मस्तिष्कमा प्रत्यारोपण गरिएका छन्। तर, यी नयाँ अध्ययनहरूले भविष्यमा पहिरनयोग्य उपकरणहरू विकास गर्ने सम्भावित बाटोलाई समर्थन गर्न सक्ने लाइभाइन्सले उल्लेख गरेको छ।

पहिलो अध्ययनमा अनुसन्धानकर्ताहरूले ‘म्याग्नेटोएन्सेफालोग्राफी’ (एमईजी) नामक प्रविधि प्रयोग गरे, जसले मस्तिष्कमा विद्युतीय आवेगहरूले उत्पन्न गर्ने चुम्बकीय क्षेत्र मापन गर्छ।

यस विधिबाट, सहभागीहरूले वाक्यहरू टाइप गर्दा तिनको स्नायविक गतिविधि ट्र्याक गरियो। त्यसपछि, अनुसन्धानकर्ताहरूले एआई भाषा मोडेललाई एमईजी डाटा प्रयोग गरेर मस्तिष्क संकेतहरू डिकोड गर्न र टाइप गरिएका वाक्यहरू पुन: उत्पन्न गर्न तालिम दिए।

यो मोडेलले सहभागीहरूले टाइप गरेका अक्षरहरूलाई ६८ प्रतिशत शुद्धतासहित डिकोड गर्यो। बारम्बार प्रयोग हुने अक्षरहरू बढी सही तरिकाले डिकोड भए, जबकि जेड र केजस्ता कम प्रचलित अक्षरहरूमा त्रुटि दर बढी देखियो।

जब मोडेलले गल्ती गर्यो, त्यसले प्राय: क्वेर्टी कीबोर्डमा भौतिक रूपमा नजिक रहेका अक्षरहरू प्रतिस्थापन गर्थ्यो। यसबाट उक्त मोडेलले सहभागीले टाइप गरेको अक्षर अनुमान गर्न मस्तिष्कका मोटर संकेतहरू प्रयोग गरेको हुनसक्ने देखिन्छ।

टोलीको दोस्रो अध्ययनले यी नतिजाहरूको आधारमा मस्तिष्कमा भाषा कसरी उत्पादन हुन्छ भन्ने देखाउन केन्द्रित गर्यो। वैज्ञानिकहरूले प्रत्येक सहभागीले केही वाक्यहरू टाइप गर्दा प्रति सेकेन्ड १,००० एमईजी स्न्यापसट सङ्कलन गरे। यी स्न्यापसटहरूबाट, तिनीहरूले वाक्य निर्माणको विभिन्न चरणहरू डिकोड गरे।

एआईद्वारा विचारहरूको डिकोडिङ

अनुसन्धानका क्रममा वैज्ञानिकहरूले मस्तिष्कले पहिलो चरणमा वाक्यको सन्दर्भ र अर्थसम्बन्धी जानकारी उत्पन्न गर्ने र त्यसपछि, सहभागीले टाइप गर्दै जाँदा, मस्तिष्कले प्रत्येक शब्द, अक्षर र शब्दांशको क्रमशः सूक्ष्म प्रतिनिधित्व निर्माण गर्छ भन्ने पत्ता लगाए।

“यी नतिजाहरूले लामो समयदेखि गरिएको भाषा उत्पादनका लागि वाक्यको अर्थलाई क्रमशः साना एकाइहरूमा विघटन गर्न आवश्यक पर्छ भन्ने पूर्वानुमानलाई पुष्टि गर्छन्, जसले अन्ततः मोटर गतिविधिहरूलाई नियन्त्रण गर्छ,” अध्ययनका लेखकहरूले लेखे।

टोलीले पत्ता लगाएको अर्को महत्वपूर्ण कुरा भनेको, मस्तिष्कले “डाइनामिक न्यूरल कोड” प्रयोग गर्छ, जसले एउटा शब्द वा अक्षरको प्रतिनिधित्व अर्को शब्द वा अक्षरसँग मिल्न नदिई अलग राख्छ। यो कोड निरन्तर परिवर्तन हुँदै जान्छ, जसले गर्दा मस्तिष्कले एकअर्कासँग जोडिएका अक्षरहरू, शब्दांशहरू र शब्दहरूलाई व्यवस्थित गर्न सक्छ। साथै, यस प्रक्रियाले लामो समयसम्म जानकारीलाई सुरक्षित राख्न मद्दत गर्छ।

तर एमईजी परीक्षणहरूले यी भाषा प्रतिनिधित्वहरू मस्तिष्कका कुन विशेष क्षेत्रहरूमा उत्पन्न हुन्छन् भन्ने ठ्याक्कै पत्ता लगाउन सकेनन्।

यी दुई अध्ययनहरू—जसलाई अझै वैज्ञानिक समीक्षा (पियर रिभ्यू) गरिएको छैन—भविष्यमा गैर-आक्रामक उपकरणहरू डिजाइन गर्न मद्दत गर्न सक्छन्, जसले बोल्ने क्षमताको कमी भएका व्यक्तिहरूलाई सञ्चारमा सहयोग पुर्याउन सक्छ।

हालको सेटअप भने प्रयोगशालाको बाहिर प्रभावकारी रूपमा काम गर्न अत्यधिक ठूलो र संवेदनशील छ। तर, अनुसन्धानकर्ताहरूका अनुसार एमईजी प्रविधिमा हुने प्रगतिले भविष्यमा पहिरनयोग्य उपकरणहरू विकास गर्ने सम्भावनाको ढोका खोल्न सक्छ।

“मलाई लाग्छ, उनीहरू प्रविधिको सबैभन्दा अगाडिको सीमामा काम गरिरहेका छन्,” हठले भने। “हालको प्रविधिबाट प्राप्त गर्न सकिने अधिकतम डाटा तिनीहरूले निकालिरहेका छन्।”