Technology Khabar ४ माघ २०८१, शुक्रबार
काठमाडौं ।
खगोलविद्हरूले पृथ्वीलाई लक्ष्य गरेर विशाल ऊर्जा किरण प्रक्षेपण गरिरहेको एउटा अति विशाल अर्थात् सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होल पत्ता लगाएका छन्।
लाइभसाइन्सका अनुसार ब्रह्माण्डीय दानवका नामले चिनिने यो ब्ल्याकहोल करिब ७० करोड सूर्यको जति विशाल छ र बिग बाङपछि करिब ८० करोड वर्ष पुरानो आकाशगङ्गाबाट पृथ्वीलाई लक्ष्य गर्दैछ। यसले यसलाई अहिलेसम्म पत्ता लागेको सबैभन्दा टाढाको “ब्लेजार” बनाएको छ।
ब्लेजार के हुन्?
क्वासार भनिने कतिपय सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरू यति विशाल हुन्छन् कि तिनीहरूले आफ्नो आकर्षण डिस्कमा रहेको सामग्रीलाई अत्यधिक ताप दिन सक्छन्। यस प्रक्रियाले ती सामग्रीलाई लाखौं डिग्रीसम्म तातो बनाउँछ, जसबाट अत्यधिक परिमाणमा विद्युतचुम्बकीय विकिरण उत्सर्जन हुन्छ।
क्वासारको विशाल चुम्बकीय क्षेत्रले यस ऊर्जालाई आकर्षण डिस्कसँग ठाडो दिशामा दुईवटा जेटका रूपमा बाहिर पठाउँछ, जुन तिनीहरूको आकाशगङ्गाभन्दा परसम्म फैलिन्छ।
कहिलेकाहीँ यी क्वासारका जेटमध्ये एउटा पृथ्वीलाई सोझै लक्ष्य गरिरहेको हुन्छ। यस्तो अवस्थामा, ती ब्ल्याक होलले पदार्थलाई ग्रहण गर्दा रेडियो उज्यालो बिन्दुहरूको रूपमा चम्किन्छन्। यस्ता ब्ल्याक होललाई ब्लेजार भनिन्छ।
अध्ययनका सह-लेखक र भर्जिनियाको नेशनल रेडियो एस्ट्रोनोमी अब्जर्भेटरीका खगोलविद् इमानुएल मम्जियन भन्छन्, “J0410−0139 नामको ब्लेजारको जेट हाम्रो दृष्टिकोणसँग ठ्याक्कै मेल खाँदा खगोलविद्हरूलाई यो ब्रह्माण्डीय ऊर्जा केन्द्रको मुटुमा सिधै झर्न अवसर मिल्छ। यो ब्लेजारले ब्रह्माण्डको सबैभन्दा परिवर्तनशील युगमा जेट, ब्ल्याक होल र तिनीहरूको वातावरणबीचको सम्बन्ध अध्ययन गर्न अद्वितीय प्रयोगशाला प्रदान गर्दछ।”
पत्ता लागेकोमध्ये सबैभन्दा पुरानो ब्लेजार
लसम्म ३,००० भन्दा कम ब्लेजार पत्ता लागेका छन्, र तीमध्ये अधिकांश J0410−0139 भन्दा पृथ्वीको नजिक रहेका छन्। यसभन्दा पहिलाको रेकर्ड होल्डर PSO J0309+27 हो, जुन २०२० मा पत्ता लागेको थियो। यो ब्लेजार पृथ्वीबाट करिब १२.८ अर्ब प्रकाश वर्ष टाढा छ र J0410−0139 भन्दा करिब १० करोड वर्ष “कम उमेरको” हो।
१० करोड वर्षको महत्व
ब्रह्माण्डको उमेरसँग तुलना गर्दा यो समयान्तराल सानो लाग्न सक्छ। तर, यति अवधिमा एउटा सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलले आफ्नो आकार धेरै गुणाले बढाउन सक्छ, जसले यो पत्ता लाग्नुलाई महत्वपूर्ण बनाएको छ।
ब्लेजारको यो दूरीले नयाँ सम्भावना देखाउँछ
अध्ययनका प्रमुख लेखक र जर्मनीको म्याक्स प्लाङ्क इन्स्टिच्युट फर एस्ट्रोनोमीका खगोलविद् एडुआर्डो ब्यानाडोस भन्छन्, “यस दूरीमा एउटा ब्लेजार भेटिनुले ब्रह्माण्डको इतिहासमा यति टाढा अन्य सुपरम्यासिभ ब्ल्याक होलहरू पनि रहेको संकेत गर्छ, जसमा या त जेट थिएनन् या त तिनको विकिरण पृथ्वीतर्फ लक्ष्य गरिरहेको थिएन।”
ब्यानाडोसले उदाहरण दिँदै भने, “कल्पना गर्नुहोस् कसैले १०० मिलियन डलरको चिट्ठा जितेको कुरा पढ्नुभयो। यस्तो दुर्लभ जितको आधारमा तपाईंले तुरुन्तै अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ कि चिट्ठामा धेरै मानिसहरूले भाग लिएका थिए तर तिनीहरूले त्यति ठूलो रकम जितेका थिएनन्। यसैगरी, एउटा क्वासारको जेट पृथ्वीलाई सिधा लक्ष्य गरिरहेको भेटिनुले त्यस्तो समयमा धेरै क्वासारहरू भएका हुनुपर्छ, जसका जेट पृथ्वीको दिशा बाहिर थिए।”
भविष्यका अनुसन्धानहरू
अध्ययनकी सह-लेखिका र म्याक्स प्लाङ्क इन्स्टिच्युटकी खगोलविद् सिल्भिया बेलाडिटा भन्छिन्, “जहाँ एउटा छ, त्यहाँ अझ सयौँ पत्ता लाग्न बाँकी छन्।” अनुसन्धानकर्ताहरू यस समयमा रहेका अन्य ब्लेजारहरूको खोजीमा लाग्नेछन् र केही नयाँ ब्लेजार पत्ता लाग्नेमा आशावादी छन्।
प्रकाशित: ४ माघ २०८१, शुक्रबार