पार्कर सोलार प्रोबलाई सूर्यको नजिकैको उडानका क्रममा एउटा आँधीले प्रहार गर्ने वैज्ञानिकहरुको अपेक्षा

काठमाडौं ।

अन्तरिक्षयानबाट गरिएका अवलोकनहरूले नजिकबाट हेर्दा सूर्यको सतह शक्तिशाली हलचलले भरिएको हुने देखाएका छन्। त्यहाँ आगोका ठूला दागहरू (सूर्यका धब्बा) छन्, जसले कहिलेकाहीँ अत्यधिक तातो पदार्थ अन्तरिक्षमा फ्याँक्छन्। यस्तो घटना सूर्यको बढी हलचल हुने चरणहरूमा झन् प्रायः देखिन्छ, जस्तै हालको समयमा हामीले अनुभव गरिरहेका छौं।

स्पेस डटकमका अनुसार वैज्ञानिकहरूले क्रिसमस इभमा सूर्यको सतहबाट ३.८ मिलियन माइल (६.१ मिलियन किलोमिटर) नजिक पुग्दा पार्कर सोलार प्रोबले सूर्यको क्रोधलाई प्रत्यक्ष रूपमा अनुभव गर्ने आशा गरेका छन्।

यो मानवनिर्मित वस्तुले सूर्यको यति नजिक पुगेको पहिलो घटना हुनेछ। यस दूरीमा, प्रोबले सूर्यमा जरा गाडेका प्लाज्माका लहरहरू पार गर्नेछ, जुन समुद्रको ठूला छालमुनि गोताखोर जस्तै हुनेछ।

सूर्य दुई महिनाअघि मात्र आफ्नो ११ वर्षे चक्रको सबैभन्दा बढी हलचल हुने चरणमा पुगेको थियो। सूर्यले कुनै एक ठूला सौर्य ज्वाला अर्थात् सोलर फ्लेयर निस्कासन गर्ने र यसले पार्कर सोलार प्रोब रहेको ठाउँलाई पार गर्ने वैज्ञानिकहरू आशा गरिरहेका छन्। यो प्रोबलाई क्षति पुर्‍याउनुको सट्टा, यसले सूर्यका आवेशित कणहरूलाई कसरी प्रकाशको गतिसम्म तीव्र गरिन्छन् भन्ने अध्ययन गर्न सहयोग गर्नेछ।

यसले अन्तरिक्ष मौसमको गतिको बारेमा पनि जानकारी दिनेछ। यो तथ्यले हाम्रो सूर्यलाई बुझ्न मात्र होइन, ब्रह्माण्डका अन्य ताराहरूलाई अध्ययन गर्न पनि महत्त्वपूर्ण जानकारी प्रदान गर्नेछ।

२०१८ मा सुरु गरिएको पार्कर सोलार प्रोबले सूर्यका गहिरा रहस्य पत्ता लगाउन इतिहासमा साहसिक अभियान थालेको थियो। यसले सूर्यलाई शान्त अवस्थाबाट (सौर्य न्यूनतम) हालको आँधीबेहरी अवस्थासम्मको रूपान्तरण हेरेको छ। यस गर्मीमा लगातार सौर्य ज्वालाले ५०० वर्षको सबैभन्दा शक्तिशाली अरोरा उत्पन्न गरेको स्पेस डटकमले उल्लेख गरेको छ।

“सूर्यले अहिले फरक किसिमका गतिविधि गरिरहेको छ, जुन हामीले पहिलोपटक पार्कर सोलार प्रोब प्रक्षेपण गर्दा देखेको थिएन,” पार्कर सोलार प्रोबको विस्पर उपकरणका सह-अन्वेषक निकोलीन वायलले अमेरिकन जियोफिजिकल युनियन (एजीयू) को वार्षिक बैठकमा यो महिनाको सुरुमा पत्रकारहरूलाई भनिन्। “यो निकै रोचक छ, किनभने यसले फरक प्रकारका सौर्य हावा र आँधीहरू उत्पन्न गरिरहेको छ।”

वायल र मिशन टोलीका अन्य सदस्यहरू अन्तरिक्षयानले सौर्य ज्वालाहरूलाई सजिलै सामना गर्ने विश्वासमा छन्। यो विश्वास २०२२ को सेप्टेम्बरमा भएको सूर्यको पछाडिको शक्तिशाली ज्वालाबाट पुष्टि भएको छ। त्यो ज्वालाबाट पार्कर सोलार प्रोबले सजिलै पार पारेको थियो, जबकि त्यो घटना मिशन कन्ट्रोलको दृष्टिबाट बाहिर थियो।

“पार्कर सोलार प्रोब यस्ता परिस्थितिका लागि नै डिजाइन गरिएको हो,” परियोजना वैज्ञानिक नौर राउआफीले एउटा अन्तर्वार्तामा भने। “यसले त्यो (२०२२ को ज्वालालाई) उत्कृष्ट रूपमा सामना गर्‍यो,” उनले थपे। त्यो ज्वालाको प्रभावले उड्ने क्रममा प्रोबले डेटा सङ्कलन गर्दै देखायो कि कोरोनल मास इजेक्सन (सीएमई) ले भ्याकुम क्लिनरजस्तो काम गर्छ, जसले आफ्नो बाटोको धुलो हटाउँछ र पछाडि लगभग पूर्ण भ्याकुम छोड्छ।

पार्कर सोलार प्रोबतर्फ आइरहेको कुनै पनि ज्वालालाई सो अन्तरिक्षयानले आफैं देख्दैन, किनभने त्यस्तो समयमा प्रोब मिशन कन्ट्रोलसँग सम्पर्कविहीन हुनेछ। यस्ता घटनाहरूलाई युरोपियन सोलार अर्बिटर जस्ता अन्य सूर्य-अवलोकन गर्ने अन्तरिक्षयानहरूले मात्र देख्नेछन्।

वैज्ञानिकहरूले पार्कर सोलार प्रोबले यस्ता घटनालाई कसरी सामना गर्‍यो भन्ने जानकारी २७ डिसेम्बरमा प्रोबले मिशन कन्ट्रोलसँग सम्पर्क पुनःस्थापित गरेपछि, र नयाँ वर्षमा डेटा र तस्बिरहरू प्राप्त भएपछि मात्र थाहा पाउनेछन्।

सूर्यको हालको हलचल यति बढेको छ कि पार्करका चार वैज्ञानिक उपकरणहरूले अब छिटै एक-अर्कामाथि भइरहेका शक्तिशाली सौर्य ज्वालाहरूको अध्ययन गर्न सक्ने सम्भावना छ। यसले सूर्यका अराजक गतिविधिहरूबारे नजिकबाट जानकारी दिनेछ।

“हामी इतिहास बनाउन तयार छौं,” राउआफीले एजीयू बैठकमा भने। “पार्कर सोलार प्रोबले हाम्रो ताराबारे नयाँ यथार्थतामा हाम्रो आँखा खोल्दैछ।”