अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा एक्स–रे स्पेक्ट्रोमिटर स्थापना तथा स्पेसवाक

काठमाडौं ।

गत डिसेम्बर १९ तारिखमा अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशन (आईएसएस) बाहिरको स्पेसवाकको क्रममा एक रुसी अन्तरिक्ष यात्रीले प्रयोग गरिसकेको उपकरणहरू फाल्न रोबोटिक हातको सहायताले छोटो यात्रा गरेका छन्।

एक्सपेडिसन ७२ का उडान इन्जिनियर एलेक्सी ओभ्चिनिनले आफ्नो र इभान भग्नरको सात घण्टा लामो स्पेसवाकको अन्त्यतिर युरोपियन रोबोटिक आर्म (ईआरए) को एक छेउमा आफ्ना खुट्टा जोडे। साथी रोस्कोस्मोस अन्तरिक्ष यात्री अलेक्ज्याण्डर गोर्बुनोभले अन्तरिक्ष स्टेशन भित्रबाट ३७ फिट लामो (११.३ मिटर) हातको चाललाई नियन्त्रण गरेका थिए।

स्पेस डटकमकाअनुसार इच्छित स्थानमा ओभ्चिनिनले अब आवश्यक नपर्ने विद्युतीय कनेक्टरहरू, कभरहरू र प्रयोगात्मक बूमको बन्डललाई बाहिर फाले ताकि यो पृथ्वीको वायुमण्डलमा पुनः प्रवेश गर्दा जल्नुअघि कक्षीय प्रयोगशालासँग सम्पर्कमा नआओस्।

“यसलाई जाऔं, यो तैरिरहेको छ,” ओभ्चिनिनले बन्डललाई अन्तरिक्ष स्टेशनको पछाडिको छेउतिर धकेलेर छोड्दा भने, “यो राम्रोसँग गइरहेको छ।”

ओभ्चिनिन र भग्नरले बिहान १०:३६ बजे ईएसटी (१५:३६ जीएमटी) मा पोइस्क मिनी-अनुसन्धान मोड्युलमा रहेको एयरलकको ढोका खोल्दै स्पेसवाक सुरु गरे। स्टेशन बाहिर निस्किएपछि र यात्राका लागि आवश्यक उपकरणहरू उठाएपछि, दुई अन्तरिक्ष यात्रीहरूले ज्वेस्दा सेवा मोड्युलमा गए, जहाँ उनीहरूले “अल-स्काई मनिटर”, एक्स-रे स्पेक्ट्रोमिटर जडान गरे।

स्पेसवाकको क्रममा, अन्तरिक्ष यात्रीहरूले एसपीन–एक्स१–एमभीएन स्पेक्ट्रोमिटरलाई आइएसएसलाई सेवा मोड्युलमा जोडे, जसले वैज्ञानिकहरूलाई प्रत्येक ७२ दिनमा एक्स–रे स्पेक्ट्रममा ८४ प्रतिशत आकाशको लगभग पूर्ण आवधिक सर्वेक्षण गर्न सक्षम बनाउनेछ ।

यो आइएसएस कार्यक्रमको भागको रूपमा ७३ औं रूसी स्पेसवाक हो र यो वर्ष आयोजित दोस्रो हो।

रोस्कोस्मोसको विज्ञप्ति अनुसार, “अल-स्काई मनिटर” प्रयोग गरेर, “वैज्ञानिकहरूले तीन वर्षमा ७२ दिनमा एक पटक लगभग पूर्ण (८४ प्रतिशत) आकाशीय क्षेत्रको अवलोकन एक्स-रे तरंग दैर्ध्यमा गर्नेछन् (कुल १५ वटा यस्ता अवलोकनहरूको योजना गरिएको छ)।”

त्यहाँबाट, ओभ्चिनिन र भग्नरले ज्वेस्दाको बाहिरी भागमा रहेका चारवटा विद्युतीय कनेक्टर प्याच प्यानलहरूलाई नयाँ प्रतिस्थापनहरूसँग बदल्न काम गरे। पुरानो प्यानलहरू त्यो बन्डलको अंश थिए जुन ओभ्चिनिनले पछि स्पेसवाकमा फालेका थिए।

अन्तरिक्ष यात्रीहरूले अन्तरिक्ष वातावरणमा तिनीहरूको प्रतिक्रिया मूल्याङ्कन गर्न सामग्रीहरू (टेस्ट एन्ड इन्ड्युरेन्स) र जैविक नमूनाहरू (“कन्ट्रोल”) लाई उजागर गर्ने प्रयोगहरू पनि सङ्कलन गरे। ओभ्चिनिन र भग्नरले थप अध्ययनका लागि प्रयोगात्मक प्यानलहरूलाई पृथ्वीमा फर्काउन सोयुज अन्तरिक्ष यानमा फिर्ता ल्याए।

अन्तिम कार्यको रूपमा, स्पेसवाकहरूले एयरलकमा पुनः प्रवेश गर्नु अघि आफ्ना स्पेससूटका पन्जा पुछ्न प्रयोग गरेका तौलियाहरू फाले।

समयको कमीका कारण स्पेसवाकहरूले युरोपियन रोबोटिक आर्मको लागि बाह्य नियन्त्रण प्यानलको स्थानान्तरणलाई त्यागे। यो कदमले भविष्यका ईभीएहरूको लागि अनुवाद पथलाई खाली गर्ने थियो तर अन्यथा स्टेशन अपरेशनहरूको लागि महत्वपूर्ण थिएन।

बिहीबारको स्पेसवाक साँझ ५:५३ बजे (२२५३ जीएमटी) मा सुरु भएको ७ घण्टा १७ मिनेट पछि समाप्त भयो। यो सन् १९९८ देखि अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनको भेला, मर्मत र स्तरोन्नतिको सहयोगमा २७२ औं ईभीए रहेको हो।

यो एक्सपेडिसन ७२ को पहिलो स्पेसवाक थियो र यस वर्ष अन्तर्राष्ट्रिय अन्तरिक्ष स्टेशनमा गरिएको तेस्रो स्पेसवाक थियो (दुवै चालक दलका सदस्यहरू अझै पनि क्वेस्ट एयरलक भित्र हुँदा पानी चुहिएका कारण केवल ३१ मिनेटमा छोटो भएको अमेरिकी स्पेसवाक सहित)। सन् २०२४ मा पाँचवटा थप स्पेसवाकहरू गरिएका थिए, जसमा चीनको तियाङ्गोङ अन्तरिक्ष स्टेशन बाहिर शेनझोउ १७, १८ र १९ दलहरूद्वारा चारओटा र स्पेसएक्स ड्रागन अन्तरिक्ष यान बाहिर पोलारिस डोन दलद्वारा विश्वको पहिलो व्यावसायिक स्पेसवाक पनि समावेश थियो।

यो ओभ्चिनिनको दोस्रो ईभीए र भग्नरको पहिलो थियो। ओभ्चिनिनले पहिले सन् २०१९ मा छ घण्टा र एक मिनेटको स्पेसवाक गरेका थिए, जसरी उनको कुल अब १३ घण्टा र १८ मिनेट अन्तरिक्षको खाली ठाउँमा काम गरिरहेको छ।